Współcześnie muzykoterapia łączy się z nadzieją, że spełnia nawet środek leczniczy, który byłby przydatny zarówno dla celów profilaktyki, leczenia, jak i postępowania rehabilitacyjnego. Muzyka jest takim środkiem leczniczym, który nie powoduje żadnych skutków ubocznych.

Muzyka działa na człowieka jako zjawisko fizykalne, a więc jako zbiór określonych fal akustycznych wzbudzających reakcje fizyczne i jednocześnie towarzyszące im reakcje psychiczne. (…) Muzyka może wywoływać określone zmiany w czynnościach całego organizmu: może zmieniać stan aktywności systemu nerwowego, zmieniać napięcie mięśni, przyspieszać przemianę materii, zmieniać szybkość krążenia krwi, obniżać próg wrażliwości zmysłów, wpływać na wewnętrzne wydzielanie, na siłę i szybkość pulsu, może modyfikować oddychanie [Wierszyłowski, 1981, 2. 266].

Znaczenie muzyki i dźwięków na rozwój mowy dziecka

Dźwięki i muzyka są integralną częścią otoczenia człowieka. Wrażliwość słuchowa nabywana przez dzieci podczas zabaw muzycznych może wspomóc ich ogólny rozwój, ponieważ większość zajęć szkolnych opiera się właśnie na słuchaniu.

Zdolność reagowania na muzykę rozwija się u dzieci bardzo wcześnie, jeszcze w trakcie życia płodowego [Kornas-Biela 1991, s. 16]. Między 4. A 5. Miesiącem płód ludzki zaczyna reagować na bodźce akustyczne. Badania potwierdzają, że wiele kobiet w ciąży zauważa zależność między zachowaniem płodu a rodzajem muzyki, której słuchały. Stwierdzono wzrost aktywności ruchowej i zmiany w procesach fizjologicznych pod wpływem stymulacji dźwiękowej lub dźwiękowo-wibracyjnej. Bardzo charakterystyczne są np. zmiany w rytmie pracy serca w odpowiedzi na bodźce dźwiękowe. Natomiast badania nad rolą głosu matki w stymulacji słuchu płodu wskazują na dominację jej głosu wśród innych dźwięków docierających do płodu [Kurkowski, 2001, s. 268]. Zatem wiadomo, że w okresie płodowym kształtuje się percepcja słuchowa dziecka, wstępne różnicowanie dźwięków i pamięć słuchowa.

W okresie noworodkowym, w 2.-3. Miesiącu życia, reakcje słuchowe stają się coraz bardziej zróżnicowane i wyraźne. Dziecko wykazuje dużą wrażliwość na głos i dźwięki mowy. Pod wpływem pieszczotliwej mowy przestaje krzyczeć, płakać, uspokaja się, nasłuchuje, uśmiecha się albo przejawia radosne ożywienie.

Wraz z upływem kolejnych miesięcy, coraz częściej zaczyna manipulować różnymi przedmiotami, poznaje jednocześnie właściwości akustyczne otoczenia. Rozwija dzięki temu umiejętność rozróżniania wrażeń słuchowych na tle innych doznań zmysłowych. Wielokrotnie powtarzane bodźce dźwiękowe, kojarząc się z doświadczeniami zmysłowymi, zostają przez dziecko lepiej zapamiętywanie.

W przypadku kilkumiesięcznego dziecka wpływ muzyki jest również widoczny- może być uspokajający lub pobudzający. Początkowo dziecko porusza ciałem i kołysze się, w późniejszym okresie zaczyna naśladować rytm i dźwięki. Poleca się wówczas rodzicom i opiekunom dziecka zachęcać go do tego śpiewaniem i pomagać w wykonywaniu ruchów [Clark, Ireland, 1998, s. 72]. Zabawy ruchowe ze śpiewem są korzystne dla rozwoju fizycznego i koordynacji ruchowej dziecka. Mają też korzystny wpływ na rozwój mowy dziecka, ponieważ zawierają następujące elementy:

• Ćwiczenie głosu
• Działanie i mówienie
• Powtórzenia
• Reakcje niewerbalne
• Zmienianie kolejności
• Kontakt fizyczny z bliską osobą

Podczas 1. roku życia można zauważyć, że dziecko uczy się różnicowanie zmian wysokości i natężenia dźwięków oraz łączy je z określonymi stanami emocjonalnymi. Uczy się różnicowania słuchowego sylab, łącząc tę zdolność z nabywanymi w tym czasie sprawnościami motorycznymi. Na tym etapie kształtują się podstawy umiejętności różnicowania dźwięków mowy określanej mianem słuchu fonemowego.

opracowała:  dr Monika Kozera-Wierzchoś

Bibliografia:

• Clark L., Ireland C., Uczymy się mówić, mówimy, by się uczyć, tłum. B. Jóźwiak, Dom Wydawniczy REBIS, Poznań, 1998
• Kurkowski Z. M., Kształtowanie się zdolności słuchowych a rozwój mowy, [w:] Grabias S. 9red.), Zaburzenia mowy, UMCS, Lublin 2001
• Wierszyłowski J., Psychologia muzyki, PWN, Warszawa 1981
• Szkolenie: Logorytmika jako holistyczna metoda wspomagająca motorykę, słuch i mowę