- okres melodii: do końca 1. roku życia:
- gdy dziecko ok. 5 m.ż. komunikuje się tylko przy pomocy płaczu
- gdy roczny maluch porozumiewa się tylko za pomocą gestów, nie wykonuje prostych poleceń
- gdy rozwój mowy dziecka nagle zatrzymał się
- okres wyrazu: od 1 r.ż. do 2 r.ż.:
- gdy 2-letnie dziecko wymawia tylko pojedyncze dźwięki zamiast wyrazów, zwłaszcza jeśli w okresie niemowlęcym nie gaworzyło lub gaworzenie było mało nasilone
- gdy wymawia dźwięki w taki sposób, że jego wypowiedź jest całkowicie niezrozumiała dla osoby obcej
- gdy dwulatek nie różnicuje słuchowo wyrazów o podobnym brzmieniu (np. bułka- półka)
- okres zdania: od 2 r.ż. do 3 r.ż.:
- gdy dziecko wsuwa język między zęby przy wymawianiu głosek [t],[d],[n],[ń],[ś,ź,ć,dź]
- gdy słownictwo jest bardzo ubogie, dziecko posługuje się przede wszystkim onomatopejami, nie buduje zdań
- gdy mowa jest niezrozumiała dla osób spoza najbliższego otoczenia lub dziecko mówi z poszumem nosowym
- okres swoistej mowy dziecięcej: od 3 r.ż. do 7. r.ż.:
- z dzieckiem czteroletnim, gdy:
- zamiast głosek [f, w] wymawia [p,b,h] (np. żyrafa- żyrapa lub żyraha)
- zamiast [k,g] wymawia [t,d] (np. kotek- totet)
- zamiast [s,z,c] wymawia [ś,ź,ć,dź] (np. sanki- śanki)
- zamiast [r] wymawia [j] (np. krowa- kjowa)- zamiana na głoskę [l] jest jeszcze normą
- zamiast [c,dz] wymawia [s,z] (np. cuda- suda, pędzel- pęzel)
- ubezdźwięcznia głoski dźwięczne (np. zamiast [b] mówi [p])
- wsuwa język między zęby przy wymawianiu głosek (tj. w wypadku 3-latka oraz szeregu syczącego)
- mowa jest zniekształcona, dziecko ma trudności z wyliczankami, zapamiętywaniem prostych wierszyków)
- z dzieckiem pięcioletnim i starszym, gdy:
- zamiast głosek [sz,ż,cz,dż] wymawia [s,z,c,dz] (np. szyba- syba)
- zamiast [r] wymawia [l] lub [ł] (np. rak-lak, łak)
- wsuwa język między język przy wymawianiu głosek (tj. w wypadku u 4-latka oraz [sz,ż,cz,dż]) lub przy artykulacji tych głosek słychać niemiły poszum
- przestawia głoski lub sylaby w obrębie wyrazu, skraca wyrazy, ma trudności z nazywaniem
- posługuje się ubogim słownictwem, buduje bardzo proste zdania, formy gramatyczne są mocno zaburzone
- ma trudności z podziałem wyrazów na sylaby i/lub głoski
opracowała: dr Monika Kozera-Wierzchoś